Karbon Ayak İzi Nedir? Nasıl Hesaplanır?
- Karbon Ayak İzi Nedir?
- Kurumsal Karbon Ayak İzi Neden Önemlidir?
- Hangi Veriler Gerekir?
- Hesaplama Yöntemleri (ISO 14064, GHG Protocol vb.)
- Karbon Ayak İzi Raporu Nasıl Hazırlanır?
- Azaltma Yöntemleri ve İyileştirme Fırsatları
Karbon Ayak İzi Nedir?
Karbon ayak izi, bir kişi, kurum veya ürünün doğrudan ya da dolaylı olarak atmosfere saldığı sera gazlarının (özellikle karbondioksit – CO₂) toplam miktarını ifade eder. Kurumsal düzeyde karbon ayak izi, işletmenin tüm faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonların hesaplanmasıyla belirlenir ve genellikle “ton CO₂ eşdeğeri” (tCO₂e) cinsinden ölçülür.
Kurumsal Karbon Ayak İzi Neden Önemlidir?
İklim krizinin etkileri her geçen gün artarken şirketlerin çevresel sorumlulukları da büyüyor. Kurumsal karbon ayak izi hesaplaması;
- Sürdürülebilirlik stratejilerinin temelini oluşturur,
- Karbon emisyonlarını azaltma hedeflerini belirlemeye yardımcı olur,
- ISO 14064, CDP, SBTi, karbon nötr sertifikaları gibi uluslararası standartlara uyum sağlar,
- Yatırımcılar, müşteriler ve düzenleyici kurumlar nezdinde şeffaflık ve güven kazandırır.
Ayrıca Türkiye’de AB Yeşil Mutabakatı ve sınırda karbon düzenlemeleri (CBAM) gibi gelişmeler, karbon raporlamasını artık rekabet avantajı sağlayan değil, zorunlu bir iş gerekliliği haline getiriyor.
Hangi Veriler Gerekir?
Kurumsal karbon ayak izi hesaplamak için işletmenin operasyonlarından kaynaklanan çeşitli veri setlerine ihtiyaç vardır. Bunlar:
- Enerji tüketim verileri: Elektrik, doğalgaz, kömür, motorin vb.
- Ulaşım ve lojistik verileri: Şirket araçları, personel ulaşımı, sevkiyat
- Üretim süreçleri: Yakıt kullanımı, proses emisyonları
- Atık yönetimi verileri: Bertaraf yöntemleri, geri dönüşüm oranları
- Satın alma ve tedarik zinciri verileri (opsiyonel): Girdi malzemeleri, ambalaj vs.
Verilerin doğru, güncel ve yıllık periyotlarda olması hesaplama doğruluğu açısından kritik önem taşır.
Hesaplama Yöntemleri (ISO 14064, GHG Protocol vb.)
Kurumsal karbon ayak izi hesaplamasında genellikle iki temel metodoloji kullanılır:
GHG Protocol (Greenhouse Gas Protocol):
Dünya çapında en yaygın kabul gören yöntemdir. Emisyonlar üç farklı kapsamda sınıflandırılır:
- Scope 1: Doğrudan emisyonlar (şirket içi yakıt kullanımı)
- Scope 2: Dolaylı enerji emisyonları (elektrik, ısı, buhar)
- Scope 3: Diğer dolaylı emisyonlar (tedarik zinciri, iş seyahatleri, atıklar vb.)
ISO 14064 Standardı:
Uluslararası kabul görmüş bir karbon ayak izi doğrulama standardıdır. GHG Protocol ile paralel çalışır ama denetim ve raporlama kriterlerini detaylandırır.
Her iki yöntem de emisyon faktörleri ile çarpılarak karbon eşdeğeri (CO₂e) hesaplanmasına dayanır.
Karbon Ayak İzi Raporu Nasıl Hazırlanır?
Raporlama süreci şu adımları içerir:
- Organizasyonel sınırların belirlenmesi (hangi tesisler, bölümler dahil olacak)
- Operasyonel sınırların belirlenmesi (hangi faaliyetler, kapsamlar dâhil)
- Veri toplanması ve doğrulanması
- Emisyon hesaplamalarının yapılması
- Sonuçların grafiklerle desteklenerek raporlanması
- Emisyon azaltım hedefleri ve önerilerin eklenmesi
Hazırlanan rapor, şeffaflık ve sürdürülebilirlik taahhüdünün en güçlü göstergelerinden biridir.
Azaltma Yöntemleri ve İyileştirme Fırsatları
Karbon ayak izi raporu yalnızca bir ölçüm aracı değil, aynı zamanda iyileştirme fırsatlarını da ortaya koyar. Yaygın azaltım yolları şunlardır:
- Enerji verimliliği projeleri (motor optimizasyonu, aydınlatma dönüşümü)
- Yenilenebilir enerjiye geçiş (GES, I-REC satın alımı)
- Atıkların geri dönüşümü ve azaltımı
- Ulaşım kaynaklı emisyonların azaltılması
- Tedarik zinciriyle iş birliği
İlerleyen dönemlerde karbon nötrlük hedefi koymak isteyen işletmeler için bu iyileştirmeler kritik başlangıç adımlarıdır.
Sonuç
Kurumsal karbon ayak izi hesaplama, günümüz iş dünyasında sadece çevresel bir sorumluluk değil, aynı zamanda stratejik bir gerekliliktir. Bu süreç sayesinde şirketler veri odaklı kararlar alabilir, maliyetlerini azaltabilir ve sürdürülebilir geleceğe katkı sunabilir.
